Jakubowice Murowane

gmina Wólka (siedziba władz w Jakubowicach)

fot. lipiec 1998

Zamek vel pałac Tęczyńskich w Jakubowicach Murowanych nie posiada do tej pory monograficznego opracowania.

Pierwsze wzmianki o wsi i folwarku w Jakubowicach Murowanych występują w dokumentach XV wieku. Jan Długosz w wykazie majętności diecezji krakowskiej archidiakonatu lubelskiego z lat 1480-1490, przy określeniu płatności dla kościoła św. Mikołaja w Lublinie, podaje:

„Jakubowycze-villa... item est ibi praedium militare”.

Z XIX wieku pochodzą dwie ryciny uzyskujące zamek sprzed przebudowy na przełomie XIX i XX wieku. Pierwsza znajduje się w „Albumie Widoków Królestwa Polskiego” Kazimierza Stroczyńskiego z 1853, druga zaś w numerze 304 „Tygodnika Ilustrowanego” z 1873 roku.

Z XIX wieku pochodzą także trzy artykuły typu encyklopedycznego na temat zamku. Pierwszy z nich autorstwa Franciszka Maksymiliana Sobieszczańskiego, umieszczony jest w „Encyklopedii Powszechnej Orgelbranda” z 1863 roku. Sobieszczański odnosi budowę „murowanego dworca” do czasów Jakuba Sobieskiego, syna Jana III, który był dziedzicem Jakubowic. Opisuje on zamek jako dwukondygnacyjną budowlę z dwiema oficynami po bokach i nieistniejącą dziś kaplicą, do której miało prowadzić osobne wejście z dziedzińca zamkowego. Pisze o murze obwodowym ze strzelnicami wskazującymi na obronność budowli. Wspomina również o wyrzeźbionej tarczy herbowej z herbem Tęczyńskich i wysuwa na jej podstawie przypuszczenie, że zamek mógł być zbudowany wcześniej.

Drugi artykuł pochodzi ze wspomnianego już „Tygodnika Ilustrowanego” z 1873. Jego autorem jest Marynicz. Datuje on budowę zamku na wiek XIV, wymienia dawnych właścicieli: Ostrogskich, Zasławskich, Tęczyńskich, zaś Jakuba Sobieskiego uważa za autora przebudowy zamku, bądź wzniesienia nowej budowli w miejscu średniowiecznej. Opisuje wygląd kaplicy ( według niego wzniesionej w XIV lub XV wieku) z umieszczonym nad jej drzwiami kartuszem.

Trzecia nota encyklopedyczna pochodzi ze „Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i Litwy” z 1882 roku. Zamieszczone są tu te same informacje, co w „ Tygodniku Ilustrowanym”. Jedyną różnicą jest datowanie kaplicy na początek XV wieku.

Kolejne lata nie przynoszą nowych informacji. W 1907 roku ksiądz Ambroży Jan Wadowski wspomina o kaplicy przy okazji opisywania kościoła św. Mikołaja w „Kościołach lubelskich”.

W 1958 inżynier architekt Kazimierz Nawoik przeprowadza w Jakubowicach Murowanych terenowe badania architektoniczne.

Alicja Lutostańska, w „Przyczynku do dziejów rezydencji w Jakubowicach Murowanych” z 1968, datuje pierwszą budowlę w Jakubowicach na okres sprzed 1554 roku, a za jej pierwszych właścicieli uważa Samborzeckich. Ponadto uważa, że na jej miejscu postawiono obecną budowlę na przełomie XVI i XVII w. Pierwszy obiekt opisuje jako dwór lub wieżę mieszkalną. Pisze też o kościele filialnym przy zamku. Wymienia także kolejnych po Sobieskich właścicieli zamku: Lubomirskich, Czartoryskich, Sanguszków i Szpetyckich. Ponadto podaje dokładny opis zamku z wnętrzami oraz informacje o tym, że baszta i wykusz pochodzą z końca XIX w.

Przełomem badań nad zamkiem jest praca Ireny Rolskiej- Boruch „Domy pańskie na Lubelszczyźnie od późnego gotyku do wczesnego baroku” z 2003 r. Autorka uważa, że do dworu wieżowego Samborzeckich dostawiono pod koniec XVI wieku, drugi tej samej wielkości budynek na planie kwadratu i połączono je reprezentacyjną sienią. Tekst ze strony www.tonzlublin.blox.pl/Zamek-w-Jakubowicach-Murowanych.