Dobczyce

Zamek w Dobczycach, gmina Dobczyce

fot. jakiś czas temu

Zamek dobczycki jest przykładem zamku wyżynnego, gdyż usytuowany został na stromej górze, od południowego zachodu urwistej i zgoła niedostępnej, z płynącą u podnóża rzeką Rabą (obecnie Jezioro Dobczyckie). Dogodny dostęp znajdował się jedynie od wschodu, od strony równie wyniosłego i obwarowanego wzgórza miejskiego, od którego był odcięty głęboką fosą. Niewątpliwie najstarszy zamek wznosił się w najwyższym punkcie wzgórza nad owym niedostępnym urwiskiem, stanowiąc później zamek „górny”. Ale jeszcze w średniowieczu założenie objęło całość wzgórza, a na jego niższej platformie powstał zamek „dolny”, prawdopodobnie w miejscu pierwotnego podzamcza.
Zabudowania zamku górnego założone były na ogólnym planie zbliżonym do trójkąta, ciasno stłoczone z niewielkim wewnętrznym dziedzińcem (zachowany pierwotny bruk), na środku którego wykuto w skale ośmiometrową studnię.
Prawdopodobnie najważniejszy punkt obrony i dominantę najwcześniejszego założenia stanowiła kwadratowa wieża. Wznosiła się ona zapewne w narożniku południowo – wschodnim, gdzie zachowały się szczególnie grube mury istniejącej kondygnacji piwnicznej i przyziemia (obecnie taras widokowy). W środkowej części (średnim zamku) istniała wieża okrągła, podparta widocznymi do dziś dwiema grubymi przyporami.
Od strony południowej znajduje się duży otwór okienny w kształcie bramy, później zamieniony na okno kaplicy (po zamurowaniu dolnej części otworu).
Pomieszczenia mieszkalne zajmowały zarówno skrzydła południowe, jak i północne, wschodnie i zachodnie. Niektóre z pomieszczeń musiały być bardzo reprezentacyjne, o wspaniałym wystroju wnętrz, o czym świadczy odnalezienie wielu ozdobnych elementów kamieniarskich pochodzących ze sklepień żebrowych, założonych jeszcze w XIV i XV w.
Do innych pięknych detali romańskich, gotyckich i renesansowych należą znalezione nadproża drzwiowe i okienne, gazony kwiatowe, ozdobne zwieńczenia szczytów ścian, posadzki, kafle piecowe.
Zamek gotycki został w ostatnim dziesięcioleciu XVI w. przekształcony, staraniem Lubomirskich, w rezydencję renesansową. Z tego czasu pochodzą ich herby rodowe i kominek z kolumienką.

Zamek dolny, którego teren został uszczuplony osuwiskiem, założony został na rzucie nieregularnym. W części wschodniej, opartej o zabudowania zamku górnego, znajdowała się brama wjazdowa z mostem zwodzonym, umocnionym basztą (wieża zegarowa), a na zewnątrz przedbramiem. Fragmenty przyziemia tegoż przedbramia znaleziono w czasie wykopalisk w 1966 r. Później zostały zrekonstruowane.
W dalszych pracach wykopaliskowych natrafiono na fundamenty filarów mostowych. Na lewo od baszty wjazdowej znajdowały się niewielkie pomieszczenia mieszkalne starostów, w dwóch kondygnacjach. Od północy, również w dwóch kondygnacjach, były stosunkowo duże pomieszczenia. W przyziemiu, zaraz na prawo od bramy, znajdowała się wielka izba, prawdopodobnie jadalnia i kuchnia (odkryte w 1972 r.).

Czy wiesz, że .. ?
Zanim wejdziesz do wnętrz zamkowych warto zatrzymać się na chwilę na dolnym dziedzińcu, aby spojrzeć na taflę jeziora dobczyckiego, w której przegląda się cały zamek. Krajobraz zamykają wzniesienia Beskidu Makowskiego - urocze miejsce na wykonanie pamiątkowego zdjęcia.

Dlaczego "Na Zbóju"?
Przy wejściu do karczmy wita wszystkich przybyłych – prosząc o drobne datki na dalsze prace na zamku – siedzący na ławie zbójnik tatrzański. Skąd on tu w Dobczycach? Oto pytanie! Otóż w roku 1732 na karczmę napadło 7 zbójników tatrzańskich pod hetmanem Giertugą, z których jeden już po rabunku został zabity przez miejskich strażników i pochowany gdzieś w obrębie karczmy. Stąd ta dziwna nazwa: „Karczma na Zbóju”.

Czy wiesz, że ... ?
Z zamkowych kamieni wzniesiono na Starym Mieście kościół, a miejscowa ludność korzystała z tego materiału do budowy swoich domów. Gruz, który pozostał z zamkowych murów zasypywał dolne pomieszczenia, a całość usypiska porosła darnią tworząc pastwisko, na którym przez 130 lat miejscowa ludność wypasała bydło. Dopiero w 1960 rozpoczęto prace wykopaliskowe i rekonstrukcję zamku, dzięki staraniom miejscowego nauczyciela geografii Władysława Kowalskiego. Dzisiaj zamkowe muzeum nosi Jego imię.

Tekst ze strony: www.zamek.dobczyce.pl.