Bydlin

Zamek w Bydlinie, gmina Klucze.

fot. lipiec 2008

Ruiny średniowiecznego zamku wznoszą się na wysokim, skalistym Wzgórzu Św. Krzyża. Pierwsza wzmianka na temat zamku pochodzi z 1389 roku. Był wtedy albo strażnicą albo niedużym zamkiem obronnym.  Pierwszym właścicielem był Niemierza z Gołczy herbu Strzała lub jego ojciec Pełka. Swoją pierwotną funkcję budowla pełniła przez około dwieście lat. Do czasu, kiedy w XVI w. przeszedł na własność Bonerów, a następnie Firlejów, zamek miał około dwudziestu właścicieli. Na początku XVI w. Firlejowie dokonali przebudowy murów zamku na kościół. W okresie reformacji ok. 1570 r. Jan Firlej, ówczesny właściciel Bydlina, na krótki czas zamienił kościół na zbór kalwiński. W 1594 r. jego syn Mikołaj ponownie przeobraził świątynię na kościół katolicki pw. Świętego Krzyża, od którego nazwę przejęło obecnie całe wzgórze. W 1655 r. kościół zburzyli Szwedzi idący na Częstochowę. Kilkadziesiąt lat później został odbudowany przez Męcińskich. Kościół odbudowano, jednak liczne grabieże przez okolicznych rabusiów spowodowały, iż został opuszczony i popadał w ruinę. Pod koniec XIX w. na stokach góry zamkowej istniała kopalnia galeny (siarczku ołowiu, rudy ołowiu).

Na początku I wojny światowej, 17 listopada 1914 r., legioniści pod dowództwem komendanta Trojanowskiego okopali się, zajmując pozycje na wzgórzu zamkowym, a następnie zaatakowali stojące w Załężu wojska rosyjskie, rozpoczynając w ten sposób bitwę pod Krzywopłotami. Przed bitwą legioniści w litej skale wykuli swoje stanowiska. Do dziś dnia są one widoczne. Bitwa była krwawa i do końca nierozstrzygnięta. Polegli legioniści spoczywają na cmentarzu znajdującym się poniżej ruiny. Jest to miejsce rocznicowych zjazdów weteranów legionowych i wielbicieli Piłsudskiego.

Do dzisiaj zachowały się jedynie resztki murów i fosy. Ruiny mają kształt prostokąta o długości 24 m i szerokości 11,4 m. Budynek wzniesiony z miejscowego wapienia był oskarpowany na narożach. Średnia grubość murów wynosiła ponad 2 m, a przeciętna wysokość ok. 7 m. W murach widnieją ślady zabudowanych okienek strzelniczych.

Badania archeologiczne przeprowadzone w 1989 r. zaowocowały odkryciem fundamentów masywnej kamiennej budowli bramnej z XIV wieku, połączonej z fundamentami kamiennego muru obwodowego. Odkrycia te pozwoliły ostatecznie zakwalifikować budowlę jako zamek. Podczas wykopalisk znaleziono także denar Ludwika Węgierskiego pochodzący z ok. 1370 r., co pozwoliło na datowanie budowy muru mniej więcej na okres andegaweński. Wydobyto też znaczne ilości ceramiki naczyniowej, kafli z pieców z przedstawieniami figuralnymi i heraldycznymi, kafli miskowych i garnkowych. (tekst z www.wikipedia.org, uzupełniony)