Biała

Zamek w Białej, gmina Biała

fot. lipiec 1999

W średniowieczu istniał w Białej gród kasztelański. Ponieważ miasto znajdowało się na pograniczu, strzeżone było przez drewnianą warownię, później warownię obwałowaną, ostatecznie przez mury i wieże obronne. W roku 1270 w miejscu drewnianej kasztelanii zakończono budowę murowanego zamku obronnego. W dolnej partii elewacji północnej widoczny jest gotycki wątek muru. Świadczy to być może o istnieniu budowli murowanej z tego okresu. Zamek należał do książąt opolskich. Po śmierci księcia Władysława Niemodlińskiego w 1382 roku Księstwo Raciborskie i Księstwo Opolskie, w tym i Biała, przypadła Władysławowi Opolczykowi. W zamku rezydowała w tym czasie Eufemia, wdowa po księciu niemodlińskim, do której Biała należała aż do roku 1386. Do roku 1437 zamkiem władał Bolko IV, a następnie jego syn Bolko V, który w 1451 roku zapisał wiano swojej żonie Jadwidze, córce rycerza Henryka Beessa z Kujaw. Po śmierci w 1532 roku ostatniego księcia piastowskiego w Opolu, Biała znalazła się w granicach korony czeskiej, którą władali Habsburgowie.

Zamek na skarpie został w wieku XVI przebudowany w stylu wczesnobarokowym z elementami późnorenesansowymi. Cesarz Maksymilian II w 1564 roku oddał w zastaw, a w 1606 roku sprzedał Białą z przynależnościami rodzinie Prószkowskich. Jan Krzysztof Prószkowski cieszył się wielkimi względami dworu cesarskiego i piastował urząd namiestnika księstwa opolsko-raciborskiego. Prószkowscy przebudowali zamek ok. 1640 r. Przedstawiciele Prószkowskich, którzy zawsze wiernie służyli cesarzowi austriackiemu otrzymali tytuł hrabiowski. Darzono ich największymi godnościami na Śląsku. W roku 1701 Antoni Krzysztof Prószkowski został prezydentem śląskiej komory we Wrocławiu z tytułem ekscelencji. Po jego śmierci zamek przejęła jego żona - hrabina Elżbieta Fryderyka Prószkowska. Popadła ona w wielkie długi i sprzedała swą zamek Bartłomiejowi Oderfeidowi w 1747 roku. W 1752 roku Oderfeid zmarł bez testamentu. Posiadłość jego przeszła w ręce spadkobierców, którzy na licytacji sprzedali majątek hrabiemu Rudolfowi Matuszce z Czech.

Ostatni właściciel Białej z rodu Matuszków – Antoni, w czerwcu 1841 roku sprzedał swoje dobra rotmistrzowi saksońskiemu Ferdynandowi Rudolfowi von Gersdorfowi i szambelanowi Karlowi von Gersdorfowi. Obaj kupcy to przedstawiciele rodu wywodzącego się z rycerstwa burgundzkiego znanego już w XI wieku. W tym samym roku sprzedali oni jednak majątki ziemskie ziemianom, a zamek i kawałek gruntu kupił niejaki Müller. W 1872 roku zamek kupiło miasto. Począwszy od 1875 roku zamek wykorzystywano na cele oświatowe. Tu do 1925 roku mieściło się seminarium nauczycielskie, następnie szkoła przygotowawcza dla dziewcząt, a po niej gimnazjum miejskie. W roku 1946 w zamku powstało gimnazjum, szkoła podstawowa, potem liceum ogólnokształcące, a w roku 1987 ta zabytkowa budowla została własnością Mody Polskiej. Do dziś jest jeszcze kilku właścicieli zamku.

Budowla zamkowa w Białej pierwotnie połączona była z obwodem murów miejskich. Balkony z żelazną balustradą pochodzą z czasów przebudowy w XIX wieku.

Z ciekawostek: w 1704 roku w Białej wybucha „wojna piwna” spowodowana zatargiem mieszkańców z mieszkającym na zamku pułkownikiem Johannem Cebullą. Powodem jest nieuregulowana sprzedaż piwa przez tego ostatniego.

więcej: www.biala.gmina.pl