Biskupin

Obronne osiedle kultury łużyckiej w Biskupinie, gmina Gąsawa.

Zastanawiałem się jakiś czas czy OSIEDLE OBRONNE LUDNOŚCI KULTURY ŁUŻYCKIEJ w Biskupinie powinno znaleźć się na stronie „Zamki i zameczki”, ale w zasadzie czemu nie! Elementy obronne ma – to oczywiste, architektura obronna po rekonstrukcji z lat siedemdziesiątych XX wieku prezentuje się okazale, w sumie nie widzę przeszkód by obiekt znalazł tu swoje miejsce.

fot. końcówka XX wieku

Na półwyspie na jeziorze w Biskupinie zrekonstruowano jedynie fragment osiedla. Najbardziej charakterystycznym z nich jest brama. Po jej obu stronach znajdują się dwa odcinki wału oraz falochron. Plany odkrytych w czasie wykopalisk konstrukcji pozwalają na wierną rekonstrukcję przyziemnych części wszystkich obiektów do wysokości 1 m. Wyższe partie zrekonstruowano na podstawie niektórych pośrednich danych. Nie wiemy jaki kształt miało np. przedpiersie wału, za którym kryli się obrońcy. Domniemanym jest też kształt i wysokość wieży obronnej. Wiernie natomiast zostały odtworzone wrota grodu, odnalezione w czasie wykopalisk. W 1999 roku zbudowano fragment pełnej rekonstrukcji wału z drewna dębowego. We wnętrzu wału znajdują się schody i zwiedzający mogą wejść na jego koronę.
Naprzeciw bramy zbudowano ulicę poprzeczną z dwoma rzędami domów. W każdym rzędzie, liczącym osiem domów, znajduje się dwie pełne rekonstrukcje wnętrza. Wysokość wejścia do chat zrekonstruowano na podstawie zachowanych, wyplatanych z gałęzi furtek. Także wysokość domów odtworzona została na podstawie łątek, pochodzących z osiedla starszego, a użytych wtórnie do wyłożenia podłóg w chatach.
Nie do końca wiadomo, czym kryto dachy w łużyckim Biskupinie. Najbliższa okolica obfitowała w trzcinę i sitowie, dlatego też użycie tych materiałów wydaje się najbardziej prawdopodobne. Nie wiemy, jak wyglądały dokładnie dachy. Rozstaw słupów we wnętrzu chat wskazuje jednak, że konstrukcja dachów opierała się na sochach i belce biegnącej w najwyższym punkcie dachu, zwanej ślemieniem.

Bramę zamykały dwuskrzydłowe wrota, osadzone na drewnianych czopach, wpuszczonych w próg i belkę nadporoża. Dostępu do bramy broniła drewniana wieża, która górowała nad wałami i całym osiedlem oraz stanowiła dogodny "punkt obserwacyjny". Po obydwu stronach wjazdu znajdowały się dwa wysokie rzędy pali, które dodatkowo ograniczały dostęp do wrót.
Zwężony wjazd do grodu uniemożliwiał prowadzenie ataku przez większą liczbę napastników jednocześnie. Ponadto pomost prowadzący do grodu był tak usytuowany, że każdy, kto chciał wejść lub wjechać do środka, musiał przedtem minąć kilkunastometrowy odcinek, mając wał po prawej stronie. Nie mógł więc zasłaniać się tarczą trzymaną w lewej ręce.

Od bramy do brzegu jeziora prowadził drewniany most o szerokości 3 m. Jego konstrukcję wspierały masywne słupy, zakończone czworokątnymi czopami, na które nałożone były poprzeczne bierwiona z odpowiednimi wycięciami. Przypuszczalnie przy budowie mostu wykorzystano naturalne płycizny jeziora i skierowano go od bramy grodu w kierunku południowym, a następnie na zachód. Most miał 250 m długości.

Wokół osady, tuż za ostatnim rzędem pali, wzniesiono wał obronny. Tworzyły go trzy rzędy dębowych skrzyń łączonych "na zrąb". Skrzynie wypełnione były gliną, piaskiem i ziemią. Podstawę wału stanowiły dębowe, łupane na połowy bale, układane w czworoboki. Wał miał długość około 460 m, średnią szerokość 3,5 m i wysokość około 6 m. Na jego szczycie znajdowało się przedpiersie, za którym mogli chronić się obrońcy.

Belki konstrukcyjne poszczególnych skrzyń, wystające na zewnątrz, były krótko ucięte przy licu wału, co uniemożliwiało wspinanie się po nich ewentualnych napastników. Płaszcz gliniany zabezpieczał jednocześnie wypełnienie wały przed pożarem i wymywaniem.

Wał od strony wewnętrznej wzmocniony był pionowymi i pochylonymi na zewnątrz słupami dębowymi. Ściana wewnętrzna przynajmniej jednej fazy wału pochylona była na zewnątrz, co pomagało we wchodzeniu na niego od strony osiedla. Wspinanie umożliwiały również pochylone belki z zaciosami, pełniące rolę drabiny czy też schodów.
U podstawy wału, co kilka metrów, zgromadzono pryzmy kamieni, które służyły obrońcom jako pociski. Do grodu można było dostać się tylko od strony południowo - zachodniej przez bramę o szerokości około 3 m.

Tekst z www.biskupin.pl.

fot. lipiec 2007

W Biskupinie, na terenie Rezerwatu archeologicznego, do obejrzenia jeszcze:

• wioska neolityczna z epoki kamienia,
• wioska wczesnopiastowska,
• pawilon muzealny z wystawą poświęconą badaniom wykopaliskowym w Biskupinie i okolicy pt. "Świt historii nad Jeziorem Biskupińskim",
• kwatera archeologii doświadczalnej,
• obozowisko łowców i zbieraczy z epoki kamienia - mezolitu,
• chata pałucka z drugiej połowy XVIII wieku.
• wrześniowe festyny archeologiczne