Korzkiew
Zamek w Korzkwi, gmina Zielonki
Na wzgórzu zamkowym prawdopodobnie już w czasach przedhistorycznych istniało grodzisko. Wg jednego z miejscowych podań ludowych gród w Korzkwi wraz z grodami w Ojcowie, Grodzisku k. skały i Pieskowej Skale wzniósł lechicki książę Wiesław - szwagier Popiela, który przybył tu z nadgoplańskich stron i bez zbrojnych najazdów objął w panowanie te tereny po samą rzekę Wisłę.
W 1352 r. Jan Zaklikowski herbu Syrokomla nabył wzgórze Korzkiew od właścicieli sąsiednich Przybysławic, ale wówczas nie istniały tam, żadne urządzenia obronne. Prawdopodobnie to Jan Zaklikowski lub co mniej prawdopodobne jego syn lub wnuk wybudował zamek obronny, gdzie osiadł i przybrał nazwisko "Korzkiewicki". Być może również budowa rozłożona była na etapy obejmując np. dwie generacje Syrokomlów. Wiadomo natomiast, że w dokumentach z 1385 r. wymieniany jest Zaklika potomek Jana już z przydomkiem "de Korzkow" co wskazywałoby już na istnienie tej warownej siedziby rodowej w Korzkwi. Obecnie przypuszcza się również, że lokalizacja warowni Syrokomlów w Korzkwi w 2 poł. XIV w. wynika z opuszczenia warowni tego rodu zlokalizowanej w pobliskim Białym Kościele, boć może za sprawą znacznego uszkodzenie wspomnianej fortalicji
W l. 1388-89 występuje już burgrabia korzkiewski Maciej, co świadczy, że zamek musiał już istnieć. Potwierdza to wzmianka z 1400 r. o wikarym Janie z podgrodzia w Korzkwi. Istniejąca wówczas budowla obejmowała wolnostojącą kamienną piętrową i podpiwniczoną wieżę mieszkalno-obronną wybudowaną na planie prostokąta o wymiarach 9,5x12 m, stojącą na cyplu wzgórza odciętego suchą fosą. Mury kamieńca o grubości 2,5 metra i wąskich okienkach strzelnic ujawniała swe obronne cechy. Całość założenia nieco później otoczono oskarpowanym murem obwodowym na planie wieloboku dostosowanego do ukształtowania terenu wytyczając w ten sposób wewnętrzny dziedziniec. Brama wjazdowa znajdowała się w południowej części założenia. Właśnie z okresu panowania na nim Korzekwickich pochodzi pierwsza wzmianka o budowli (1388). Prawdopodobnie był to zamek drewniany, który w poł. XV w. został przebudowany na murowany.
Na XV w. datowany jest kolejny etap rozbudowy zamku, która polegała m.in. na dostawieniu do muru obronnego czworobocznych baszt
W 1486 Barbara córka Stanisława z Korzkwi herbu Syrokomla sprzedała zamek i dobra korzkiewskie chorążemu przemyskiemu Stefanowi Świętopełkowi z Irządz, który z kolei odsprzedał zamek Piotrowi Krupce, mieszczaninowi i patrycjuszowi krakowskiemu, który rozbudowuje zamek. Od strony płn-wsch. powstaje klatka schodowa oraz przybudówka gospodarcza, zaś zamek zostaje przystosowany do użycia broni palnej poprzez założenie na poziomie piwnic stanowisk ogniowych dla broni ręcznej. Do południowego muru obronnego dostawione zostały od strony zewnętrznej dwie kamienne baszty. Jedna obok otworu bramnego druga przy narożniku zachodnim. Po śmierci Piotra Krupki klucz korzkiewski został sprzedany przez jego synów Piotrowi Zborowskiemu.
W XVI w. służył jako schronienie przed grasującymi w okolicy rozbójnikami, a później jako zamek myśliwski. Około 1572 r. zamek i klucz korzkiewski przeszły w ręce rodziny Ługowskich. Ksiądz Szymon Szaniawski-Ługowski, proboszcz miechowski, nabyte dobra korzkiewskie wraz z zamkiem przekazał swym braciom: Stanisławowi i Janowi Ługowskim h. Lubocz. W 2 poł. lub pod koniec XVI w. nastąpiła jego przebudowa lub wzniesienie nowego na miejscu poprzedniego w stylu renesansowym. Obecnie sądzi się, że inicjatorem renesansowej przebudowy byli Szymon Ługowski oraz jego siostrzeniec Stanisław. Wówczas częściowo wyburzone zostały ściany północna i zachodnia a w ich miejscu powstało dwuskrzydłowe założenie o lekko rozwartym kącie. Znacznie zwiększona została w ten sposób ilość pomieszczeń mieszkalnych. W trakcie prac wykonano nowe sklepienia i powiększono otwory okienne oraz założono czterobiegową klatkę schodową. Przed wejściem powstała piętrowa loggia a drzwi ozdobiono portalami. Zgodnie z ówczesną modą budynki zwieńczono renesansową attyką i nakryto pogrążonym dachem. Z tyłu pomiędzy skrzydłami powstało zaplecze gospodarcze. W tym też okresie rozbudowano wjazd wznosząc okazały budynek bramny.
W 1587 pod Korzkwią miały miejsce starcia wojsk hetmana Jana Zamoyskiego ze zwolennikami arcyksięcia austriackiego Maksymiliana, w których zapewne znaczącą rolę miał również ten zamek.
W 1651 r. po bezpotomnej śmierci Aleksandra Ługowskiego klucz korzkiewski wraz z zamkiem przechodzi w posiadanie rodziny Jordanów
W czasie potopu szwedzkiego (1655-57) zamek uległ zniszczeniu [choć do dziś nie jest to pewne - przyp. autora] i został odbudowany dopiero przez nowych właścicieli Jordanów h. Trąba kiedy to w 1720 r. został przebudowany przez Michała z Zakliczyna Jordana, jednego z największych magnatów Małopolski i wojewodę bracławskiego. W wyniku tych prac zlikwidowano pogrążony dach i obniżona została attyka o część krenelażową. Dzięki temu powstało poddasze a budynek został zwieńczony wielospadowym gontowym dachem. Piętro loggi zostało obudowane tworząc oszkloną werandę. Ściany zamku otynkowano i ozdobiono dekoracją sgraffitową. Podobno w salach zamkowych Michał Jordan, przeciwnik dynastii saskiej gościł samego króla Augusta III Sasa, który przybył tu na łowy celem pojednania się z Michałem.
Później zamek wraz ze wsią staje się własnością m.in. Adama Jordana, Teodora Wessla i Jakuba Wodzickiego. Ten ostatni w 1776 r. osiadł na zamku i osobiście zarządzał dobrami. Po jego śmierci wdowa, Eleonora z Dembowskich Wodzicka opuściła zamek przenosząc się do dworku wybudowanego u stop wzgórza zamkowego, co w sposób bezpośredni przyczyniło się do upadku zamku
W 1883 zamek i wieś nabył Paweł Bystry Badeni, który częściowo odnowił zamek i zamienił go w spichlerz, którego funkcję pełnił do pocz. XX w. Pochodzące z tego okresu opisy przedstawiają go z zamurowanymi oknami i zrujnowaną wieżą bramną. Jeszcze na pocz. XX w. zamek posiadał zadaszenie oraz wiele elementów wyposażenia i detali architektonicznych (m.in. profilowane i polichromowane stropy kasetonowe, kominek i portale) jednak w l. 20-tych XX w. z zamku usunięto zadaszenie a mury uległy dalszemu zniszczeniu.
W 1967 r. z inicjatywy prof. dr hab. Jerzego Małeckiego powstał Komitet dla Badań i Zabezpieczenia Zamku w Korzkwi, który przyłączył się do Krakowskiego Oddziału PTTK. Komitet postawił sobie za główny cel całkowitą odbudowę zamku na podstawie zgromadzonych materiałów ikonograficznych. Przez siedem lat działalności Komitetu udało się jedynie odgruzować ruiny, przykryć mury prowizorycznym dachem i odrestaurować część piwniczną oraz parter. Z kolei w latach 1968-70 na zamku przeprowadzone zostało rozpoznanie archeologiczne prowadzone przez archeologów Magdalenę Mączyńską i Romualdę Lelek oraz przez historyka architektury Waldemara Niewaldę. W wyniku tych badań w czasie których wykopano spore ilości ceramiki, nieduże ilości szkła i szklanych naczyń oraz odkryto średniowieczne zarysy murów zamku i ślady fosy udało się wyróżnić dwie średniowieczne fazy rozwojowe założenia obronno- rezydencjonalnego - z 2 poł. XIV w. i XV w.
Opis z 1988 r. przedstawia budowlę jako jednopiętrowy, dwuskrzydłowy budynek i nieduży dziedziniec otoczony murem obronnym, w którego ciągu od strony południowej zachował się budynek bramny z rustykowanym obramieniem otworu przejazdowego
Tekst ze strony: www.it-jura.pl
W 1997 r. Jerzy Donimirski, nowy właściciel zamku, podjął się odbudowy twierdzy i zagospodarowania okolicy. Od 1997 roku trwają intensywne działania zmierzające do przywrócenia należnej mu świetności. Zrekonstruowano mury obronne zamku dolnego, ściany wszystkich zamkowych budynków, dziedziniec oraz drewniane ganki wokół murów. Zamek zaadaptowany został na kameralny hotel oraz przestronne sale bankietowe.
fot. sierpień 1994
więcej: