Kielce

Pałac biskupi w Kielcach, miasto Kielce

"Siedzibę tę wzniósł ku wygodzie swych następców biskupów krakowskich godzien wieczystej pamięci Jakub Zadzik z najwyższej łaski biskup krakowski i książę siewierski roku Chrystusowego 1642, pontyfikatu swego roku siódmego, który zmarł ku wielkiej żałości całego Królestwa". Okazałą budowlę wzniesiono w latach 1637–1644 na wzgórzu nieopodal kolegiaty. Jej bogaty wystrój architektoniczno-malarski miał podkreślać wagę dokonań założyciela na rzecz Państwa i Kościoła. Rezydencję rozbudowano w 1. połowie XVIII wieku z inicjatywy kolejnych biskupów: Felicjana Konstantego Szaniawskiego (skrzydło południowe), Jana Aleksandra Lipskiego (skrzydło północne), Andrzeja Stanisława Załuskiego (stajnie, wozownie, ujeżdżalnia, spichlerz, browar). Pałac służył biskupom za siedzibę do 1789 roku, czyli do chwili przejęcia go, za odszkodowaniem, przez Skarb Państwa.

Jakub Zadzik urodził się w 1582 roku jako najmłodsze z dwanaściorga dzieci Jana Zadzika herbu Korab i Jadwigi Borsówny herbu Dołęga. Kształcił się w Kolegium Jezuickim w Kaliszu, następnie w Akademii Krakowskiej oraz na uniwersytecie w Perugii, gdzie uzyskał tytuł doktora prawa świeckiego i kościelnego. Po powrocie z Włoch w 1605 roku został sekretarzem, a w roku 1613 sekretarzem wielkim koronnym króla Zygmunta III. Jak podają źródła, król bardzo lubił Zadzika i ... używał do różnych trudniejszych misyi. Od 1629 roku pełnił funkcję kanclerza wielkiego koronnego (pierwszego urzędnika państwa kierującego kancelarią króla i odpowiadającego za politykę zagraniczną). Z racji swego urzędu prowadził niemal wszystkie ważniejsze dla Rzeczypospolitej rokowania pokojowe, doprowadzając dwukrotnie do zawarcia układów ze Szwedami: w Altmarku (Starym Targu) w 1629 roku i w Sturmdorfie (Sztumskiej Wsi) w 1635 roku, oraz z Rosją pod Smoleńskiem w 1634 roku (Skowronkowe Wzgórza). W 1635 roku kolejny król – Władysław IV, niechętnie odnoszacy się do kanclerza Zadzika, powierzył mu po śmierci Jana Alberta Wazy nominację na biskupstwo krakowskie. Ten uwolniony od zajęć państwowych zajął się działalnością duszpasterską i gospodarczą w diecezji. Jako biskup przyczynił się w 1638 roku do zamknięcia szkół ariańskich w Rakowie, miał również swój udział w fundacji kościołów: św. Trójcy w Kielcach i Rakowie. Niewątpliwie ukoronowaniem jego osiągnięć jest pałac kielecki, który według zamysłu miał sławić osobę biskupa oraz jego sukcesy dyplomatyczne. Jakub Zadzik zmarł w 1642 roku w Bodzentynie. Pochowano go w katedrze wawelskiej w kaplicy przebudowanej na jego kaplicę grobową.
Od XIX wieku kompleks budynków pałacowych był wykorzystywany do celów administracyjnych, wojskowych i dydaktycznych: w latach 1816–1827 mieściła się tutaj siedziba pierwszej wyższej uczelni technicznej w Królestwie Polskim – Szkoły Akademiczno-Górniczej, od 1866 roku do I wojny światowej pałac zajmowały władze guberni (Rosjanie dokonali wówczas zmian w sylwetce pałacu – po powstaniu styczniowym usunęli hełmy z wież oraz posągi posłów szwedzkich i moskiewskich). W 1914 roku do Kielc weszli strzelcy Józefa Piłsudskiego, wówczas to na parterze, w pałacu mieściła się kwatera główna Komendanta. W okresie międzywojennym i po 1945 roku wnętrza służyły jako biura Urzędu Wojewódzkiego.
Za architekta i budowniczego pałacu uznawany jest Tomasz Poncino (ok. 1590–1659), przybyły do Polski z Lugano (północne Włochy) w latach 20. XVII wieku.
Na parterze pałacu mieściły się pomieszczenia administracyjno-mieszkalne. Sale reprezentacyjne oraz apartamenty urządzono na piętrze, do którego z loggii prowadziła reprezentacyjna klatka schodowa.

Tekst ze strony Muzeum Narodowego w Kielcach.

 fot. lipiec 2014